Kinderpoppenhuizen van SIO

Karin Wester

Nederlands fabrikaat

Tot aan de Tweede Wereldoorlog kwamen de poppenhuizen die in de Nederlandse speelgoedwinkels verkocht werden uit een Duitse fabriek. Tijdens de oorlog stopte de speelgoedproductie in Duitsland en het duurde even voor deze weer op gang kwam. Nederlandse speelgoedfabriekanten grepen de kans aan een plek te veroveren op onze speelgoedmarkt. Een van hen was de fabriek "Speelgoed Industrie Overijssel", merknaam SIO. Deze fabriek, gevestigd in Vroomshoop, was opgericht aan het eind van de jaren dertig, in eerste instantie als werkverschaffingsproject. Na de oorlog heeft de fabriek een bloeiperiode doorgemaakt. Er werd pedagogisch verantwoord houten speelgoed gemaakt.

Winkeltjes jaren 50

SIOLIET merk, metaal,
gebruikt in de jaren vijftig

Halverwege de jaren vijftig werd bij SIO begonnen met de productie van een serie winkeltjes van in lichte tinten gelakt hout. Verrassend is dat de serie begint met een tweetal stoffenwinkeltjes. In verhouding tot het grote aantal kruidenierswinkeltjes dat na de Tweede Wereldoorlog de Nederlandse speelgoedfabrieken verliet, niet alleen die van SIO, zijn stoffenwinkeltjes een zeldzaamheid. Ook de kruidenierswinkeltjes in deze serie zijn opvallend vanwege hun etalages aan één of beide zijkanten, gemaakt van een gebogen stuk doorzichtig celluloid met een opdruk in rood. In de jaren vijftig werd ook een serie kruidenierswinkeltjes op de markt gebracht die bedoeld waren voor de export. De laatjes hiervan hadden opschriften in drie talen: Nederlands, Frans en Engels. Hoe lang deze eerste productieperiode van winkeltjes heeft geduurd, is nog onbekend, mogelijk tot begin jaren zestig. De kleuren van de latere winkeltjes zijn iets sprekender dan die van de eerste serie.

Ingerichte SIO kruidenierswinkel met celluloid etalage ca. 1955
(foto: Waanders Uitgevers, Janus Visser)

Kale SIO kruidenierswinkel, opschriften laden in drie talen, ca. 1955

Poppenhuizen jaren 70

Sinds 1970 werden bij SIO poppenhuizen gemaakt van bedrukt hardboard en bedrukt karton op een skelet van hout. Deze poppenhuizen werden voorzien van plastic accessoires, als een wenteltrap, hekjes, radiatoren en bloembakken en soms ook ramen, opengaande buitendeuren en kantelgaragedeuren.

Lampje voor een SIO poppenhuis

Sommige huizen waren voorzien van elektra, waarvoor SIO lampjes te koop waren. In de SIO poppenhuizen ontbreken tussenwanden, de kamers staan in open verbinding met elkaar. Aan de opdruk op de achterwand en de vloer is te zien welke functie de kamer heeft. Het merendeel van de poppenhuizen die SIO uitbracht werd gemaakt in verschillende afmetingen, met één of meerdere kamers en van één of meerdere verdiepingen. Er waren moderne huizen, gebaseerd op de Nederlandse nieuwbouw en huizen in Engelse en zelfs in Franse stijl. De productie van poppenhuizen is zeker doorgegaan tot het eind van de jaren zeventig. In de laatste periode werden enkele poppenhuizen van multiplex gemaakt, waaronder een rondom bespeelbaar demontabel huis van blank multiplex.

Winkeltjes jaren 70

In de tweede helft van de jaren zeventig werd opnieuw gestart met de productie van winkeltjes, die gemaakt werden van bedrukt hardboard en bedrukt karton. Deze winkels waren in eerste instantie bestemd voor de Engelse tienerpop Daisy, die net iets kleiner is dan tienerpoppen als Barbie. Behalve een kruidenierswinkel waren er een bloemenwinkel en een kledingwinkel in eenvoudige en luxe uitvoering. Uit dezelfde periode dateren een caravan voor tienerpoppen en een westerndorp. Uit de laatste jaren dateert een demontabele kruidenierswinkel van bedrukt hardboard in drie maten, met plastic accessoires. Deze winkel lijkt op OKWA winkels uit dezelfde periode.

Identificatie

SIO design logo
gebruikt in de eerste helft
van de jaren zeventig

In de jaren vijftig werd het SIO speelgoed gemerkt met een rond metalen merkje met de letters SIO. De poppenhuizen uit de jaren zeventig werden gemerkt met een papieren sticker. Een belangrijk deel van de winkels en poppenhuizen die bij SIO werden gemaakt stonden afgebeeld in hun handelscatalogi. Maar niet alles is hierin terug te vinden, omdat ook wel merkloos geproduceerd werd in opdracht van derden. In de huis aan huis verspreide speelgoedcatalogi werd zelden een SIO winkeltje of poppenhuis afgebeeld, wel het bekende SIO montage en garages. De garages verlieten in veel grotere aantallen de SIO fabriek dan de winkeltjes of poppenhuizen.

SIO poppenhuis ca. 1972 van voren (foto: Waanders Uitgevers, Janus Visser)

Ontwerpers

Sinds 1950 werkte het ontwerperechtpaar Rokus van Blokland en Corry Mobach voor SIO. Rokus van Blokland had een opleiding gevolgd tot industrieel en grafisch ontwerper en Corry Mobach tot grafisch ontwerper en illustrator. Samen ontwierpen ze zowel speelgoed als spellen en de verpakkingen hiervoor voor SIO. Hoewel de van Bloklands al sinds 1950 voor SIO werkzaam waren, werd de eerste serie winkeltjes niet door hen ontworpen. Volgens hen zijn deze winkeltjes een beetje oubollig. Waarschijnlijk is de vormgeving ontleend aan Duitse winkeltjes. Ze zijn wel verantwoordelijk voor de vormgeving van de poppenhuizen en winkels uit de jaren zeventig.

Waardering

Het door Rokus van Blokland ontworpen speelgoed werd gewaardeerd in kringen van mensen die zich bezig houden met goede vormgeving. Zijn werk werd wel besproken in tijdschriften als "Goed wonen" en enkele van zijn ontwerpen zijn opgenomen in de collectie van het Stedelijk Museum in Amsterdam. Corry Mobach heeft ook boeken geïllustreerd en poppen en beren ontworpen.

SIO poppenhuis met garage, Tudorstijl, ca. 1976

Multinational

De firma SIO begon als Nederlands bedrijf. In 1972 werd de fabriek opgenomen in een Engels/Amerikaanse multinational. Door SIO zijn daarna een aantal andere Nederlandse speelgoedfabrieken overgenomen, zoals Homas (bekend van onder meer sjoelbakken en knikkerspelen) en Simplex (bekend van houten knoppenpuzzels). De laatste firma heeft ook enkele kruidenierswinkeltjes geproduceerd. Het is niet helemaal duidelijk wanneer de SIO fabriek sloot, waarschijnlijk in de eerste helft van de jaren tachtig. In 1982 werd het fabrieksgebouw in Vroomshoop door brand verwoest.

SIO caravan voor tienerpop Sindy, ca. 1978-1979

Meer over SIO

Meer gegevens over SIO zijn te vinden in: Poppenhuizen 1880-1980, Een wereld van illusie, Zwolle 2004. De SIO poppenhuizen in Engelse Tudorstijl werden niet gemaakt in 1972, zoals in dit boek vermeld, maar in de periode 1975-1977.

Voor meer algemene informatie over SIO en het ontwerpers duo Rokus van Blokland en Corry Mobach, zie http://rvbcvbm.com/nl/sio/poppenhuizen.html

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Dolls House Nederland nr. 27 (februari 2007)
Fotografie: H. Peerdeman (tenzij anders vermeld)